| 1. Frá Eiríki konungi ok Áka
Eiríkr hét konungr, er réð fyrir Svíþjóðu. Hann var kallaðr Eiríkr inn sigrsæli. Hann átti Sigríði ina stórráðu ok skildi við hana sakir óhægenda skapsmuna hennar, því at hún var kvenna stríðlyndust um allt þat, er við bar. Hann gaf henni Gautland. Þeira sonr var Óláfr svenski.
Í þann tíma réð Hákon jarl fyrir Noregi ok átti margt barna, en frá einni hans dóttur munu vér nokkut segja, þeiri er Auðr hét. Eiríkr konungr átti ok dóttur, er eigi er nefnd. Hennar bað sá höfðingi af Svíþjóð, er Áki hét, en konungi sýndist varboðit at gipta ótignum manni dóttur sína. Litlu síðar bað hennar einn fylkiskonungr austan ór Garðaríki, ok sýndist konungi at gipta honum meyna, ok fór hún með honum austr í Garðaríki. Nokkuru síðar kom Áki þar á óvart ok drap konunginn, en hafði í burt með sér konungs dóttur ok heim í Svíþjóð ok gerir brúðkaup til hennar. At þessu ráði bundust átta höfðingjar með Áka ok sitja þar um hríð undir reiði konungs, því at konungr vildi ekki berjast við þá eða gera svá mikit mannspell innan lands á sínum mönnum. Þau Áki áttu son, er Eymundr hét.
Eptir þetta býðr Áki konungi sættir fyrir þetta bráðræði. Konungr tók því vel, ok nú, er svá var komit, biðr Eiríkr konungr Auðar, dóttur Hákonar jarls ór Noregi. Var þeim málum vel svarat, ok lét jarl sér þó þykkja betra, ef hann léti eigi nauðmág sinn sitja jafnhátt sér í Svíþjóð. Nú var konunni heitit ok ákveðin brullaupsstefna, ok nú fara orð af nýju í millum þeira Áka ok konungs, ok býðr Áki konungi sjálfdæmi fyrir utan sektir, ok sættast at því. Konungr býst nú við brúðkaupi sínu ok býðr til höfðingjum innan lands ok nefnir fyrstan til Áka, mág sinn, ok þá átta höfðingja, er honum fylgdu.
2. Dráp Áka ok frá Eymundi
At á nefndum degi kom Hákon jarl af Noregi til Svíþjóðar, ok verðr þar mikit fjölmenni at Uppsölum, því at þar váru allir inir beztu menn ór Svíþjóð. Þar váru margir skálar ok stórir, fyrir því at þar váru margir höfðingjar fjölmennir saman komnir, þó at Áki væri fjölmennastr, þegar leið Eirík konung ok Hákon jarl. Því var Áka sá skáli búinn, er mestr var annarr. Ekki var dóttir konungs þar né sonr þeira, því at ótrúligt þótti vera boð konungs.
Nú sitja menn at boði um hríð með mikilli gleði ok kæti. Öndverða veizluna hafði Áki mikil varðhöld á sér, en því minni sem meir leið á brullaupit, þar til at ein nótt var eptir veizlunnar. Þá kemr Eiríkr konungr þar at þeim öllum óvörum ok drap þá alla átta höfðingjana, er at mótgangi höfðu verit við konung, ok einn veg Áka. Eptir þetta sleit veizluna. Fór Hákon jarl til Noregs ok hverr til sinna heimkynna. Þessi ráð kenna sumir menn Hákoni jarli, en sumir segja, at hann væri sjálfr at drápi þeira.
Nú kastar konungr sinni eign á allar jarðir ok lausafé þat, er þeir átta höfðingjar höfðu átt. Hann hafði heim til sín Eymund ok móður hans. Eymundr vex upp með konungi í góðri virðingu, þar til at Eiríkr konungr andaðist. Síðan tók Óláfr ríkit ok helt inni sömu virðingu við Eymund sem faðir hans hafði gert.
En er Eymundr var roskinn, þá minntist hann harma sinna, því at hann sá hvern dag sínar eigur fyrir augum sér ok þóttist sviptr allri sæmd, því at konungr tók alla skatta af eignum hans. Óláfr konungr átti dóttur, er Ingigerðr hét. Þau Eymundr unnust mikit fyrir frændsemi sakir, því at hún var vel at sér um alla hluti. Eymundr var mikill maðr vexti ok ramr at afli ok inn bezti riddari.
Eymundr hugsar nú sitt mál ok þótti seinlig leiðrétting sinna harma ok þótti betra at bíða bráðan dauða en lifa við skemmd. Verðr nú þat hans ráð, at þá er hann varð varr við, at tólf menn af hirð konungs höfðu farit eptir skatti í þau heruð ok ríki, er faðir hans hafði átt, þá ferr hann með tólf menn á þann skóg, er leið þeira lá konungs manna, ok börðust þeir þar, ok varð þat harðr bardagi með þeim.
Þenna dag inn sama fór Ingigerðr eptir þeim skógi ok fann þá alla líflátna nema Eymund, ok var hann þó mjök sárr. Síðan lét hún leggja hann í vagn sinn ok ók honum með sér ok lét græða hann á laun. En þá er Óláfr konungr frá þessi tíðendi, kvaddi hann þings ok gerði Eymund sekan ok útlægan ór öllu sínu ríki. Ok er Eymundr var heill orðinn, þá fekk Ingigerðr honum skip á laun, ok leggst hann í hernað ok verðr gott til fjár ok manna.
3. Sætt konunga
Nokkurum vetrum síðar bað sá konungr Ingigerðar, er Jarizleifr hét ok réð fyrir Garðaríki. Hún var honum gefin, ok hún fór austr með honum. En er Eymundr spurði þau tíðendi, þá ferr hann austr þangat, ok tekr Jarizleifr konungr vel við honum ok þau Ingigerðr, því at þá var ófriðr mikill í Garðaríki, því at Burizleifr, bróðir Jarizleifs konungs, gekk á ríkit. Við hann átti Eymundr fimm bardaga, en í inum síðasta var Burizleifr handtekinn ok blindaðr ok færðr konungi. Þar fekk hann of fjár í gulli ok silfri ok margs konar gersemum ok góðum gripum. Þá sendi Ingigerðr menn á fund Óláfs konungs, föður síns, ok beiddi, at hann gæfi upp jarðir þær, sem Eymundr átti, ok væri þeir sáttir, heldr en hann ætti hers ván at honum; ok mátti svá kalla, at þat lof fengist. Á því méli var Eymundr í Hólmgarði ok háði opt bardaga ok hafði sigr í öllum ok vann aptr mikit skattland undir konunginn. Þá fýsti Eymund at vitja eigna sinna ok hefir mikit lið ok vel búit, því at hvárki skorti til fé né vápn.
Nú fór Eymundr ór Garðaríki með mikilli sæmd ok virðingu af allri alþýðu ok kemr nú til Svíþjóðar ok sezt at ríki sínu ok eignum, ok brátt aflar hann sér kvánfangs ok fær ríks manns dóttur, ok gat hann við henni einn son, er Yngvarr hét.
Þetta frá Óláfr Svíakonungr, at Eymundr var við land kominn með miklu liði ok nógum fjárhlut ok hafði setzt í þau ríki, er átt hafði hans faðir ok þeir átta höfðingjar, ok þótti honum mikils um vert, en treystist þó eigi at at gera, því at hvern dag heyrir hann mörg stórræði frá Eymundi sögð. Ok sitja nú hvárir um kyrrt, því at hvárrgi vill til hneigja við annan.
Eymundr sitr nú í ríki sínu, skipar því ok stýrir, sem konungar eru vanir, ok æxlar ríki sitt, því at hann gerðist fjölmennr. Hann lét reisa sér höll mikla ok búa vegliga ok heldr þar borð hvern dag með miklu fjölmenni, því at hann hafði marga riddara ok nógan skipaher. Sitr hann nú um kyrrt.
Vex Yngvarr nú upp heima með föður sínum, þar til at hann var níu vetra gamall. Þá bað Yngvarr föður sinn at fara á fund konungs ok annarra höfðingja í Svíþjóð. Hann leyfði honum at fara ok bjó ferð hans með sæmd. Yngvarr tók hjálm föður síns, er hann átti beztan, — hann var gullroðinn ok settr gimsteinum, — ok sverð gullbúit, ok margar hafði hann aðrar gersemar. Fór Yngvarr nú með fimmtánda mann frá feðr sínum, ok váru allir þeira hestar brynjaðir ok svá þeir sjálfir ok skjaldaðir, ok höfðu gyllta hjálma ok öll vápn gulli búin ok silfri. Ok við svá búit lið ferr hann austan eptir Svíþjóð. Spyrst nú víða til ferðar hans, ok sækja höfðingjar víða í mót honum ok bjóða honum til veizlu. Hann þekkist þat, ok gefa þeir honum góðar gjafir, en hann þeim.
Nú ferr Yngvars frægð víða um Svíþjóð ok kemr til eyrna Óláfi konungi. Hann átti þann son, er Önundr hét ok var it vænsta mannsefni ok eigi fjarri jafnaldri Yngvars. Hann bað föður sinn at fara á mót Yngvari, frænda sínum, ok fagna honum með sæmd, ok þá hann þat, er hann bað, ok fór í mót Yngvari með mikilli sæmd, ok varð þar fagnafundr mikill. Síðan fara þeir til konungs fundar, ok gekk hann í mót þeim ok fagnaði þeim vel ok Yngvari ok leiðir hann í höll sína ok setti hann it næsta sér ok bað hann lengi með sér vera velkominn ok allt hans föruneyti. Hann kveðst þar mundu dveljast um hríð.
Síðan berr hann fram þá gripi, sem fyrr var getit, hjálminn, sverðit, ok mælti svá: "Þessar gjafir sendi faðir minn þér til styrks friðar ok fastrar vináttu."
Konungr tók þakksamliga við gripunum, en kvað Eymund eigi sér sent hafa. Þar var Yngvarr þann vetr allan ok var bezt virðr allra manna af konungi. At vári bjóst Yngvarr til heimferðar ok Önundr með honum. Þá gaf konungr Yngvari góðan hest ok söðul gylltan ok skip fagrt.
Nú ferr Yngvarr ok Önundr á burt með góðu yfirlæti af Óláfi konungi ok fara nú til Eymundar. Ok er þeir koma á bæ Eymundar, þá var honum sagt, hverir komnir váru, en hann lét eigi sem hann heyrði. Nú koma þeir at höllinni, ok vildi Önundr af baki stíga, en Yngvarr bað þá ríða í höllina. Þeir gera svá, at þeir ríða allt innar fyrir hásæti Eymundar. Hann heilsar þeim vel ok spyrr tíðenda eða hví þeir dirfðist at fara með svá miklum styr, at ríða í höll hans.
Þá svarar Yngvarr: "Þá ek kom til Óláfs konungs, gekk hann í móti mér með alla hirð sína ok fagnaði mér vel ok virðuliga, en þú vilt nú enga sæmd gera hans syni, er hann sækir þik heim. Nú vittu, at fyrir þetta reið ek í höll þína."
Þá spratt Eymundr upp ok tók Önund í fang sér af hestinum ok kyssti hann ok setti niðr ok kvað alla skyldu honum þjóna innan hallar. Síðan færði Yngvarr gjafirnar föður sínum, þær er hann sagði, at Óláfr konungr hafði sent honum til fasts friðar. Er þat hestr ok söðull ok skip. Þá sagði Eymundr, at Óláfr konungr hafði eigi honum sent, en þó lofaði hann mjök, at hann hafði svá virðuligar gjafir gefit Yngvari. Var Önundr þar þann vetr.
At vári bjóst hann heim at fara ok Yngvarr með honum. Þá gefr Eymundr Önundi hauk þann, at gullslitr var á fjöðrum, ok fara þeir burt við svá búit ok koma á fund Óláfs konungs, ok fagnar hann þeim vel ok verðr feginn þeira aptrkvámu. Þá færði Önundr honum haukinn ok kvað Eymund hafa hann sendan honum.
Þá roðnaði konungr ok kvað Eymund hafa mátt nefna sik, þá hann gaf haukinn, — "en þó kann vera, at hann hafi þat hugat."
Nokkuru síðar kallar hann til sín Önund ok Yngvar ok mælti: "Nú skulu þit fara aptr ok færa Eymundi þat, er ek gef honum; en þat er merki, því at ek hefi eigi svá aðrar dýrligar gjafir at gefa honum sem þessi er. Þat fylgir því, at sá mun jafnan sigr sýnt hafa, er þat er fyrir borit, ok skal þetta vera sáttarmerki vár á milli."
Nú fara þeir aptr ok færðu Eymundi merkit með vingjarnligum orðum konungs. Eymundr tók þakksamliga við gjöf konungsins ok kvað þá skjótt skyldu aptr fara ok bjóða Óláfi konungi til sín ok mæla svá: "Eymundr, þjónn þinn, býðr þér til veizlu með góðvilja ok kann þökk, at þú farir."
Þeir fóru ok fundu Óláf konung ok sögðu honum boð Eymundar. Þá varð Óláfr konungr harðla feginn ok fór með miklu fjölmenni. Eymundr tók vel við honum ok með mikilli sæmd, ok mæltu þeir til fastrar vináttu með sér ok heldu vel.
Síðan fór konungr heim með góðum gjöfum, ok var Yngvarr jafnan með konungi, því at hann unni honum eigi minna en sínum syni. Yngvarr var mikill maðr vexti, vænn ok sterkr ok bjartlitaðr, vitr ok málsnjallr, mildr ok stórgjöfull við sína vini, en grimmr við sína óvini, kurteiss ok inn hraðligsti í öllu viðbragði, svá sem vitrir menn hafa honum til jafnat um atgervi við Styrbjörn, frænda sinn, eða Óláf konung Tryggvason, sem frægastr maðr hefir verit ok mun vera á Norðrlöndum um aldr ok ævi, bæði fyrir guði ok mönnum.
4. Yngvarr heimti skatt
Þá er þeir frændr váru frumvaxta, Önundr ok Yngvarr, var sú þjóð í missætti við Óláf konung, er Seimgalir heita ok höfðu ekki skatt goldit um hríð. Þá sendi Óláfr konungr Önund ok Yngvar með þrimr skipum at heimta skatt. Koma þeir við land ok stefna þing við landsmenn ok heimtu þar skatt af konungi þeira. Sýndi Yngvarr þar mikla atgervi í sinni málsnilld, svá at konungi ok mörgum öðrum höfðingjum sýndist ekki annat ráð en gjalda skattinn, sem til var kallat, fyrir utan þrjá höfðingja, þá er eigi vildu fylgja konungs ráði ok bönnuðu at gjalda skattinn ok drógu lið saman. En er konungrinn heyrði þeira tiltekjur, bað hann þá Önund ok Yngvar berjast við þá ok fekk þeim lið. Þeir börðust, ok varð þar mikit mannfall, áðr þeir flýðu höfðingjarnir. Í þeim flótta var sá tekinn, er mest hafði í móti staðit, at skattinn skyldi gjalda, ok festu þeir hann upp, en tveir komust undan. Þeir tóku þar miklar eigur at herfangi ok heimtu út skatta alla ok fara við svá búit aptr til fundar við Óláf konung ok færðu honum mikinn fjárhlut í gulli ok silfri ok góðum gripum, ok hafði mikit aukizt virðing Yngvars í þessi ferð, svá at konungr setti hann yfir aðra höfðingja í Svíþjóð. Yngvarr tók sér frillu ok gat við henni son þann, er Sveinn hét.
Með þessi virðingu var Yngvarr með Óláfi konungi, þar til at hann var tvítugr. Þá ógladdist hann, svá at hann kvað aldri orð frá munni. Á því þótti konungi mikit mein ok spyrr, hvat veldr.
Yngvarr svarar: "Ef þér þykkir mein at ógleði minni ok þú vilt mér svá vel sem þú lætr, þá gef mér konungs nafn með tign."
Konungr svarar: "Hverja hluti aðra, sem þú beiðir, í tign eða fjárhlutum, mun ek gera. En þetta má ek eigi, því at ek er eigi vitrari várum frændum, ok eigi kann ek betr en várir fyrri frændr."
Þessi hlutr varð þeim til sundrþykkis, því at Yngvarr bað jafnan konungsnafns ok fekk eigi.
5. Frá leiðangri Yngvars
Þá bjóst Yngvarr ór landi at leita sér útlends ríkis ok valdi sér lið ór landi ok þrjá tigi skipa, öll alskipuð. Þetta frá nú Óláfr konungr, at Yngvarr var ferðar búinn, ok sendi menn á fund Yngvars ok bað hann dveljast ok þiggja konungs nafn. Yngvarr kvaðst þat mundu þegit hafa, ef þess hefði fyrr kostr verit, en kveðst nú búinn at sigla, þegar byrr gefr.
Litlu síðar sigldi Yngvarr ór Svíþjóð með þrjá tigi skipa, ok lögðu eigi fyrr seglin en þeir kómu í Garðaríki, ok tók Jarizleifr konungr við honum með mikilli sæmd. Þar var Yngvarr þrjá vetr ok nam þar margar tungur at tala. Hann heyrði umræðu á því, at þrjár ár fellu austan um Garðaríki ok var sú mest, sem í miðit var. Þá fór Yngvarr víða um Austrríki ok frétti, ef nokkurr maðr vissi, hvaðan sú á felli, en engi kunni þat at segja.
Þá bjó Yngvarr ferð sína ór Garðaríki ok ætlaði at reyna ok kanna lengd ár þessarar. Hann lét biskup vígja sér boljárn ok tinnu. Fjórir menn eru nefndir með Yngvari til ferðar: Hjálmvígi ok Sóti, Ketill, er kallaðr var Garða-Ketill, hann var íslenzkr, ok Valdimarr. Eptir þat heldu þeir í ána með þrjátigi skipa, ok snýr Yngvarr stöfnum í austr ok lagði ríkt við, at engi skyldi á land ganga utan hans leyfi. En ef nokkurr færi, þá skyldi sá láta hönd eða fót. Maðr skyldi vaka um nótt á hverju skipi.
Þá er þeir höfðu farit nokkura hríð eptir ánni, er frá því sagt, at Ketill átti vörð at halda eina nótt, ok þótti honum langt, þá er alþýðan svaf, ok forvitnaði hann á land at ganga at sjást um ok varð gengit lengra en hann ætlaði. Hann nam staðar ok hlýddist um. Hann sá fram fyrir sik hús eitt hátt ok gekk þangat til ok inn í húsit, ok þar sá hann silfrketil yfir eldi ok þótti þat undarligt. Hann tók ketilinn ok rann á leið til skipa. Ok er hann hafði farit um hríð, sá hann á bak sér ógurligan risa hlaupa eptir sér. Ketill gæddi þá ferðinni, ok dró þó saman með þeim. Hann setr niðr ketilinn ok tók ór hödduna ok hleypr þá sem hann má ok sér þó aptr stundum. Hann sér, at risinn nemr staðar, er hann kemr at katlinum. Gengr hann stundum at honum, en stundum frá, tók þó upp loksins ketilinn ok gekk til hússins, en Garða-Ketill gekk til skipa ok braut sundr hödduna ok lagði í fótakistu sína.
En um morguninn, er menn vöknuðu ok gengu á land, þá sáu menn slóð liggja frá skipunum, því at dögg hafði fallit, ok sögðu Yngvari. Hann bað Ketil segja, ef hann hefði þar farit, því at hann kvað engan annan til, ok kveðst eigi mundu drepa hann, ef hann segði it sanna til. Hann sagði ok bað sér líknar fyrir óhlýðni ok sýndi honum hödduna. Yngvarr bað hann eigi optar svá gera, ok sættust at því.
Síðan sigldu þeir marga daga ok um mörg heruð ok þar til, at þeir sáu annan sið ok lit á dýrum, ok af því skildu þeir, at þeir fjarlægðust sín heruð eða lönd. Einn aptan sáu þeir langt frá sér sem hálft tungl stæði á jörðunni. Um nóttina eptir helt Valdimarr vörð. Hann gengr á land á leit þess staðar, er þeir höfðu sét. Hann kom at þar, sem upphæð varð fyrir honum, sú er gullslitr var á, ok sá hann, hvat því olli, því at þar var allt þakit ormum. En fyrir því at þeir sváfu, þá rétti hann spjótskepti sitt þar til, sem einn gullhringr var, ok dró hann at sér. Þá vaknaði einn yrmlingr, ok vakti sá þegar aðra hjá sér, unz Jakúlus var vaktr. Þá skundar Valdimarr til skipa ok sagði Yngvari it sanna allt. Nú bað Yngvarr menn við búast orminum ok leggja skipunum til annarrar hafnar um þvera ána, ok svá gera þeir. Síðan sjá þeir hræðiligan dreka fljúga þangat yfir ána. Margir fálust fyrir hræðslu sakir. Ok er Jakúlus kom yfir skip þat, sem prestar tveir stýrðu, þá spjó hann svá eitri, at bæði týndust skip ok menn. Síðan fló hann aptr yfir þvera ána til stöðva sinna.
Síðan ferr Yngvarr marga daga eptir ánni. Þá hófust upp borgir ok stórar byggðir, ok þá sjá þeir ágæta borg. Hún var ger af hvítum marmarasteinum. En er þeir nálguðust borgina, þá sáu þeir mikinn fjölda kvenna ok karlmanna. Þeim þótti mikils um vert fegrð þá, sem þar var, ok kvenna kurteisi, því at margar váru ágætligar sýnum. Þó bar ein af öllum bæði fyrir búnaðar sakir ok fegrðar. Sú in virðuliga kona teiknaði þeim Yngvari, at þeir sækti fund hennar. Þá gekk Yngvarr af skipi ok á fund þeirar innar tíguligu konu. Hún spurði, hverir þeir væri eða hvert þeir gerðist, en Yngvarr svarar engu, því at hann vildi freista, ef hún kynni fleiri tungur at tala; ok svá reyndist, at hún kunni at tala rómversku, þýversku, dönsku ok girsku ok margar aðrar, er gengu um Austrveg.
En er Yngvarr skildi hana þessar tungur mæla, þá sagði hann henni nafn sitt og spurði hana at nafni ok hverrar tignar hún væri.
"Ek heiti Silkisif," sagði hún, "ok em ek drottning þessa lands ok ríkis."
Þá bauð hún Yngvari til borgar með sér ok öllu liði hans. Hann þá þat. En borgarmenn taka skip þeira með öllum reiða ok báru upp undir borgina. Yngvarr bjó eina höll öllu liði sínu ok lukti hana vandliga, því at fullt var af blótskap allt umhverfis. Yngvarr bað þá við varast allt samneyti heiðinna manna, ok öllum konum bannaði hann at koma í sína höll utan drottningu. Nokkurir menn gáfu lítinn gaum at hans máli, ok lét hann þá drepa, ok síðan treystist engi at brjóta þat, er hann bauð.
Þann vetr var Yngvarr þar í góðu yfirlæti, því at drottning sat hvern dag á tali við hann ok hennar spekingar, ok sagði hvárt þeira öðru mörg tíðendi. Jafnan sagði Yngvarr henni af almætti guðs, ok fell henni vel í skap sú trúa. Svá unni hún mikit Yngvari, at hún bauð honum at eignast allt ríkit ok konungs nafn, ok sjálfa sik gaf hún at lyktum í hans vald, ef hann vildi þar staðfestast, en hann kveðst fyrst vilja rannsaka lengd árinnar ok þiggja þann kost síðan.
Þá er váraði, bjóst Yngvarr brutt, en bað drottningu heila sitja með sínu fólki. Yngvarr fór þar til eptir ánni, at hann kemr at fossi miklum ok þröngum gljúfrum. Þá váru hávir hamrar, svá at þeir drógu upp í festum skip sín. Síðan drógu þeir þau aptr á ána ok fóru svá lengi, at þeir urðu við ekki varir. En er leið sumarit, sáu þeir fjölda skipa róa í mót sér. Þau váru öll kringlótt ok umhverfis árar fyrir borðum. Þeir lögðu svá í mót, at Yngvarr átti einskis kost nema bíða í stað, því at svá fóru skip þeira sem fugl flygi. En áðr en þeir fundust, reis einn maðr upp ór þessu liði. Sá var skrýddr konungs skrúða ok mælti margar tungur. Yngvarr þagði við. Þá mælti hann nokkur orð á girsku. Yngvarr skildi, at hann hét Jólfr ok var ór borginni Heliópólim. Ok er konungr vissi nafn Yngvars ok hvaðan hann var kominn eða hvert hann gerðist at fara, þá bauð hann honum með sér til sinnar borgar vetrlangt. Yngvarr lét sér eigi hæfa at dveljast ok neitaði. Konungr skildi hann þá til þarvistar þann vetr. Yngvarr kvað svá vera skyldu. Þá fóru þar til með lið sitt til hafnar ok gengu á land ok til borgarinnar. Ok er þeim varð aptr litit, sáu þeir, at borgarmenn báru skip þeira á herðum sér upp undir borgina, þar er læsa mátti. Þar sáu þeir um öll stræti mikinn blótskap. Yngvarr bað sína menn vera bænrækna ok trúfasta. Eina höll gaf Jólfr þeim, ok þann vetr geymdi Yngvarr svá sína menn, at engi spilltist af kvenna viðskiptum eða öðrum heiðnum dómi. En þá er þeir fóru nauðsynja sinna, gengu þeir alvápnaðir ok læstu höllina á meðan. Engi maðr skyldi þar inn koma nema konungr. Hann sat hvern dag á tali við Yngvar, ok sagði hvárr þeira öðrum mörg tíðendi ór sínu landi, ný eða forn.
Yngvarr spurði, ef hann vissi, hvaðan á sú felli, en Jólfr kveðst þat vita með sannleik, at hún fell ór uppsprettu þeiri, "er vér köllum Lindibelti. Þaðan fellr ok önnur til Rauðahafs, ok er þar mikill svelgr, sá er Gapi er kallaðr. Á milli sjóvar ok árinnar er nes þat, er Siggeum heitir. Áin fellr skammt, áðr hún fellr af bjargi í Rauðahaf, ok köllum vér þar enda heims. En í þessi áinni, er þú hefir farit eptir, liggja úti illgerðamenn á stórum skipum ok hafa öll skipin hulin reyri, svá at menn hyggja þat eyjar, ok hafa alls konar vápn ok skoteld, ok meir eyða þeir mönnum með eldi en vápnum."
En borgarmönnum þótti konungr sinn einskis gá þess, er þeir þurftu, fyrir Yngvari ok heituðust at reka hann af ríkinu, en taka sér annan konung. Ok er Yngvarr heyrði þetta, bað hann konung gera vilja lýðs síns. Hann gerði svá. Konungr bað Yngvar, at hann veitti honum lið at berjast við bróður sinn. Hann var þeira máttkari ok veitti mikinn ójafnað bróður sínum. Yngvarr hét liðveizlu, er hann færi aptr.
6. Viðreign við risa ok víkinga
At liðnum vetri heldr Yngvarr liði sínu öllu heilu ór ríki Jólfs. Ok er þeir höfðu farit um stund, kómu þeir at fossi einum miklum. Af honum stóð stormr svá mikill, at þeir urðu at landi at leggja. En er þeir kómu at landi, sáu þeir spor ógurligs risa. Þat var átta feta langt. Þar váru svá hávir hamrar, at þeir máttu eigi í festum upp draga skipin. Þeir lögðu fram með björgunum skipum sínum, þar sem af sveif ánni ok strauminum. Var þar hlið lítit á björgunum, ok gengu þeir þar á land, ok var þar sléttlent ok blautlent. Yngvarr bað þá fella við ok gera graftól, ok svá gerðu þeir; tóku síðan at grafa, en mæltu dýpt ok breidd díkisins þaðan frá, er áin skyldi á hlaupa. At þessu váru þeir svá, at mánuðum skipti, áðr þeir máttu þar skipum fara.
Ok er þeir höfðu lengi farit, sá þeir hús eitt ok hræðiligan risa hjá svá illiligan, at þeir hugðu, at fjándinn væri. Þeir urðu mjök hræddir ok báðu guð sér miskunnar. Þá bað Yngvarr Hjálmvíga syngja sálma guði til dýrðar, því at hann var klerkr góðr, ok hétu sex dægra föstu með bænahaldi. Síðan gekk risinn burt frá húsinu annan veg með ánni. En er hann var burtu, þá gengu þeir til hússins ok sáu þar ramligt virki. Ok er þeir gengu í húsit, sáu þeir, at einn stólpi helt því upp; hann var smíðaðr ór leiri. Síðan tóku þeir at höggva stólpann umhverfis allt við jörðina, þar til at húsit skalf, þegar þeir hristu. Yngvarr bað þá taka stóra steina ok bera til hússins. Þeir gerðu svá. En er aptnaði, bað Yngvarr þá ganga í virkit ok fela sik í reyr. Ok er á leið kveldit, sáu þeir risann koma, ok hafði marga menn undir belti sér festa. Hann byrgði vandliga virkit ok svá húsit. Síðan mataðist hann. En er stund leið, forvitnuðust þeir, hvat hann hafðist at, ok heyrðu til hans hryt mikinn. Þá bað Yngvarr þá í burt taka steina þá, sem þeir höfðu þangat borit, ok börðu stólpann, svá at ofan fell húsit. Risinn brauzt um fast, svá at undan komst annarr fótr hans. Þá gekk Yngvarr til ok hans förunautar ok hjuggu af risanum fótinn með bolöxum, því at hann var svá harðr sem tré. Ok er því var lokit, skildu þeir, at hann var dauðr. Þeir drógu fótinn til skips ok söltuðu í hvítasalti.
Þeir fóru nú þar til, at ánni skýtr í sundr, ok sjá þeir fimm eyjar hrærast ok fara á mót þeim. Yngvarr bað menn sína við búast. Hann lét taka eld með vígðu eldsvirki. Brátt kom at þeim ein eyin ok veitti þeim harða grjóthríð, en þeir hlífðu sér ok skutu í móti. En er víkingar fundu, at fast var fyrir, þá tóku þeir at blása smiðbelgjum at ofni þeim, sem eldr var í, ok varð af því mikill gnýr. Þar stóð ok ein eirtrumba, ok ór henni fló eldr mikill á eitt skipit, ok brann þat á lítilli stundu, svá at allt varð at fölska. En er Yngvarr sá þetta, harmaði hann skaða sinn ok bað færa sér tundr með vígðum eldi. Síðan bendi hann upp boga sinn ok lagði ör á streng ok lét koma á örvaroddinn tundrit með vígðum eldi. En sú ör fló af boganum með eldinn í trumbuna, þá er stóð ór ofninum, ok snýst eldrinn á sjálfa heiðingja, ok brann á litlu augbragði eyin með öllu saman, mönnum ok skipum. Ok eru aðrar eyjarnar at komnar. En þegar Yngvarr heyrir smiðbelgjablástrinn, skaut hann vígðum eldi ok eyddi svá því djöfulsfólki með guðs fulltingi, at þat varð at engu utan fölska.
Litlu síðar kom Yngvarr til þeirar uppsprettu, er áin fell af. Þar sáu þeir dreka þann, at slíkan höfðu eigi fyrr sét fyrir vaxtar sakir, ok mikit gull liggja undir honum. Þeir lendu þar skammt í frá ok gengu allir á land upp ok kómu þar at, sem drekinn var vanr at skríða til vatns. Sú gata var harðla breið. Þá bað Yngvarr, at þeir sæði salti eptir götunni ok draga þangat risafótinn, ok kveðst þat ætla, at þar mundi drekinn at dveljast um hríð. Þeir váru hljóðlátir ok leituðu sér hælis. En er sú tíð var komin, at drekinn var vanr at skríða til vatns, ok er hann kom á götuna, sá hann, at salt var á götunni fyrir honum, ok tók hann at sleikja. Ok er hann kom þar, sem risafótrinn lá, svalg hann hann þegar. Hann var nú lengr á veginum en hann átti vanda til, því at þrysvar hvarf hann aptr at drekka, þá hann var miðleiðis. En Yngvarr ok föruneyti hans fóru til bælis drekans ok sáu þar mikit gull ok svá heitt sem nýrunnit í afli. Síðan hjuggu þeir af staupinu með bolöxum, ok var þat óf fjár, er þeir fengu þar. Þá sáu þeir, at drekinn nálgaðist. Sneru þeir á burt með mikit fé ok fálu þat. Þar var reyri vaxit. Yngvarr bað þá ekki forvitnast um drekann. Þeir gjörðu sem hann bauð, utan fáir menn stóðu ok sáu, at drekinn varð illa við skaða sinn. Hann reistist á sporðinn ok lét sem þá maðr blístrar ok snerist í hring á gullinu. Þeir sögðu slíkt er þeir sáu ok fellu síðan dauðir niðr.
7. Frá Yngvari ok Jólfi konungi
Eptir þenna atburð fóru þeir Yngvarr á burt ok könnuðu nes þat, er þeir váru við komnir. Þeir fundu þar einn kastala ok sáu þar í standa mikla höll. Ok er þeir kómu í höllina, sáu þeir hana vel innan búna ok fundu þar mikinn fjárhlut ok margar gersemar. Þá spurði Yngvarr, ef nokkurr vildi þar eptir vera um nóttina ok vita, hverra tíðenda hann kynni víss at verða. Sóti kveðst þat eigi spara. En er aptnaði, fór Yngvarr með lið sitt til skipa, en Sóti fal sik einhvers staðar.
En er síð var orðit, sýndist honum djöfullinn koma í manns ásjónu ok mælti: "Siggeus hét maðr styrkr ok máttugr. Hann átti þrjár dætr. Þeim gaf hann mikit gull. En er hann dó, var hann þar grafinn, sem nú sáu þér drekann. Eptir hann dauðan fyrirmundi in elzta sínum systrum gulls ok gersema. Hún spillti sér sjálf. Hennar dæmi hafði önnur systirin. In þriðja lifði þeira lengst ok tók arf eptir föður sinn ok forræði þessa staðar, eigi at eins meðan hún lifði. Hún gaf nafn nesinu ok kallaði Siggeum. Hún skipar hverja nótt höllina með fjölda djöfla, ok em ek einn af þeim, sendr at segja þér tíðendi. En drekar átu hræ konungs ok dætra hans, en sumir menn ætla, at þau sé at drekum orðin. Þat skaltu vita, Sóti, ok segja konungi yðrum, Yngvari, at Haraldr Svíakonungr fór fyrir löngu þessa leið, ok fórst hann í Rauðahafs svelg með sínu föruneyti, ok er hann nú kominn hér til forráða. Ok til vitnis sögu minnar er hér varðveitt merki hans í höllinni, ok skal Yngvarr þat með sér hafa ok senda þat til Svíþjóðar, til þess at þeir gangi eigi duldir, hvat af konungi þeira er orðit. Þat skaltu ok segja Yngvari, at hann mun í þessi ferð deyja með miklum hluta liðs síns. En þú, Sóti, ert ranglátr ok trúlauss, ok því skaltu með oss eptir dveljast; en Yngvarr mun hjálpast af trú þeiri, er hann hefir til guðs."
Þá þagnaði djöfullinn, er hann hafði þetta mælt. Alla náttina var þar þyss mikill ok kall. En er morgnaði, kom Yngvarr þar, ok sagði Sóti honum þat, er hann hafði sét ok heyrt. Ok er Sóti hafði lokit sinn frásögn, at öllum ásjáendum fell hann dauðr niðr.
Nú tekr Yngvarr merkit, er stóð í höllinni, ok ferr til skipa sinna síðan með liði sínu. Snýr hann nú aptr stöfnum ok gaf nafn þeim inum mikla forsi ok kallaði Belgsóta. Þá gerðust engi tíðendi, áðr en þeir kómu í ríki Hrómundar konungs, er Jólfr hét öðru nafni.
Ok er þeir sigla at borginni í annat sinn Helíópólim, þá lagði Jólfr konungr í mót þeim fjölda skipa ok bað Yngvar þá lægja seglin, — "því at nú skaltu veita mér lið í móti Bjólfi, bróður mínum, er Sölmundr er kallaðr öðru nafni, því at hann sjálfr ok synir hans átta vilja ræna mik ríkinu."
Þá fór Yngvarr til borgarinnar, ok bjuggust til bardaga. Yngvarr lét reisa stór hjól ok öll sett utan með hvössum tindum ok broddum; þar með lét hann slá herspora.
Nú safna konungar báðir liði ok koma til þess staðar, er þeir höfðu ákveðit sín á millum. Ok er Yngvarr hafði um búizt, var Bjólfr sýnu fjölmennari. Jólfr konungr fylkti liði sínu í móti bróður sínum. En er hvárirtveggju váru búnir, æptu þeir heróp. Þeir Yngvarr hleyptu á þá hjólunum með öllum herbúnaði, ok varð af því mikit mannspell, ok raufst fylkingin. Þá kom Yngvarr þeim í opna skjöldu ok drap alla sonu Bjólfs konungs, en hann sjálfr flýði undan.
Jólfr konungr sótti eptir fast ok rak flóttann, en Yngvarr bað sína menn eptir dveljast ok fara eigi svá frá skipum sínum, — "at óvinir várir megi þeim ná. Heldr takið hér fjárhlut mikinn af óvinum várum, þeim vér höfum hér drepit!"
Þar tóku þeir margs konar gersemar ok mikinn fjárhlut ok báru til skipa. Þá kom Jólfr með herinn ok fylkir liði sínu ok lýstr upp herópi, en Yngvari kom þetta á óvart ok lætr hefjast undan. Þá lét hann kasta hersporum fyrir fætr þeim. Þat kunnu þeir eigi at varast ok hlupu þar á. Ok er þeir kenndu hvassleik broddanna, hugðust þeir orðnir fyrir fjölkynngi. En Yngvarr var eptir við herbúðir, ok kjöru þar óf gersema. Þá sáu þeir mikinn kvennaflokk ganga til herbúðanna, ok tóku at leika fagrt. Yngvarr bað þá svá varast konurnar sem ina verstu eitrorma. En er aptna tók ok herrinn bjóst til svefns at fara, gekk kvenfólkit í herbúðir til þeira, en sú, er tignust var, skipaði sér rekkju hjá Yngvari. Þá reiddist hann ok tók tygilkníf ok lagði til hennar í kvensköpin. En er liðit sá hans tiltekjur, tóku þeir at reka frá sér þessar óvendiskonur, ok þó váru nokkurir þeir, at ei stóðust þeira blíðlæti af djöfulligri fjölkynngi ok lágu hjá þeim. En er Yngvarr heyrði þetta, þá snerist fagnaðr silfrs ok gleði víns í mikinn harm, því at um morguninn lágu átján menn dauðir, þá er þeir könnuðu lið sitt. Síðan bað Yngvarr jarða þá, sem dauðir váru.
8. Dauði Yngvars
En eptir þetta býst Yngvarr af skyndingu í burt með öllu liði sínu, ok snúa nú áleiðis ok fara nú daga ok nætr, svá sem þeir mega við komast. En svá tekr sótt at vaxa í liði þeira, at dó allt it bezta fólk þeira, ok meiri hlutr var fallinn en lifði. Yngvarr tók ok sóttina, ok váru þeir þá komnir í ríki Silkisifjar. Hann heimti þá til sín lið sitt ok bað þá jarða þá, sem dauðir váru.
Þá kallaði hann til sín Garða-Ketil ok aðra vini sína ok sagði: "Ek hefi sótt tekit, ok get ek, at hún leiði mik til bana, ok hefi ek þá þann stað, sem ek hefi til unnit. En með guðs miskunn vænti ek, at guðs sonr veiti mér sitt fyrirheit, því at af öllu hjarta fel ek mik guði á hendi á hverju dægri, sál mína ok líkama, ok ek gætta svá þessa lýðs sem ek kunna bezt. En þat vil ek, at þér vitið, at af réttum guðs dómi eru vér lostnir þessi drepsótt, ok allra mest er sjá drepsótt ok fjölkynngi til mín ger, því at þegar sem ek em dauðr, þá mun hverfa af sóttin. En þess vil ek biðja yðr ok allra helzt þik, Ketill, at þér færið líkama minn til Svíþjóðar ok látið jarða at kirkju. En fjárhlut mínum, þeim er ek hefi hér í gulli ok silfri ok dýrligum klæðum, því vil ek skipta láta í þrjá staði: Einn þriðjung gef ek kirkjum ok kennimönnum, annan gef ek fátækum mönnum, inn þriðja skal hafa faðir minn ok sonr minn. Berið Silkisif drottningu kveðju mína! En fyrir allra hluta sakir vil ek biðja, at þér séit samþykkir. En ef yðr skilr á, hverja stefnu hafa skal, þá látið Garða-Ketil ráða, því at hann er yðvar minnigastr."
Síðan bað hann þá vel lifa ok finnast á feginsdegi. Hann mæltist marga vega vel fyrir ok lifði síðan fá daga.
Þeir búa vandliga um líkam hans ok lögðu í kistu ok sneru síðan áleiðis um ferð sína ok lendu við borgina Citópolim. En er drottningin kenndi skip þeira, gekk hún í móti þeim með miklum sóma. Ok er hún sá þá á land ganga, ógladdist hún, ok sýndist henni sem mikit mundi at orðit, ok þann mátti hún eigi sjá, henni var meira at en um alla aðra. Hún spurði þá tíðenda ok inniliga frá atburðum um líflát Yngvars ok hvar þeir létu líkama hans. Þeir kváðust hann í jörð grafit hafa. Hún sagði þá ljúga ok kveðst mundu láta drepa þá, ef þeir segði eigi it sanna til. Þá sögðu þeir henni, hverja meðferð at Yngvarr bauð þeim at hafa með sinn líkama ok fjárhlut. Síðan fengu þeir henni líkama Yngvars. Hún lét bera hann til borgarinnar með miklum sóma ok með dýrligum smyrslum til graftar búa.
Þá bað drottning þá fara í guðs frið ok Yngvars. Er sá minn guð, sem yðvarr er. Biðið heila frændr Yngvars, er þér komið til Svíþjóðar, ok biðið nokkurn þeira hingat koma með kennimönnum ok kristna þenna lýð, ok þá skal hér kirkju gera, þá er Yngvarr skal hvíla at.
En þá er Yngvarr andaðist, var liðit frá burð Jesú Kristí MXL ok einn vetr. Þá var hann hálfþrítugr, er hann dó. Þat var ellefu vetrum eptir fall Óláfs konungs ins helga Haraldssonar.
Þeir Ketill bjuggust á burt ok báðu drottningu vel lifa, sneru nú áleiðis ok höfðu tólf skip. Ok er þeir höfðu farit um hríð, skildi þá á um veginn, ok skildust þeir, með því at engi vildi eptir öðrum fara. En Ketill hafði rétta stefnu ok kom í Garða, en Valdimarr kom einskipa út í Miklagarð. Þá vitum vér eigi víst at segja, hvar önnur skip hafa niðr komit, því at menn hyggja flest farizt hafa, ok kunnu vér ekki at segja af Yngvari fleira. En þó vitum vér, at mörg stórvirki hefir hann gert í þessi ferð, þau at fróðir menn munu mikit hafa frá sagt.
Ketill, er vér sögðum frá, var um vetrinn í Garðaríki ok fór eptir um sumarit í Svíþjóð ok sagði þau tíðendi, sem gerzt höfðu í þeira ferð, ok færði þangat fjárhlut Yngvars syni hans, er Sveinn hét, ok bar honum kveðju drottningar ok orðsending. Sveinn var á ungum aldri ok var mikill vexti. Hann var sterkr maðr ok inn líkasti föður sínum. Hann reisti í hernað ok vildi reyna sik fyrst. Ok er nokkurir vetr váru liðnir, kom hann með miklu liði í Garða austr ok sat þar um vetrinn.
9. Leiðangr Sveins Yngvarssonar
Enn er sagt, at þann vetr gekk Sveinn í þann skóla, at hann nam margar tungur at tala, þær er menn vissu um Austrveg ganga. Síðan bjó hann þrjá tigi skipa ok kveðst halda vilja því liði á fund drottningar. Hann hafði með sér marga kennimenn. Var þeira æðstr biskup sá, er Róðgeirr hét. Biskup vígði þrysvar hluti ok hlutaði þrysvar, ok hlutaðist svá til í hvert sinn, at guð vildi, at hann færi. Biskup kveðst þá feginn fara vilja.
Nú byrjar Sveinn ferð sína ór Garðaríki. En er þeir höfðu farit tvá daga eptir ánni, kómu heiðingjar á þá óvara með níutigi skipa; þat kalla Norðmenn galeiðar. Heiðingjar búast þegar til bardaga ok svá hvárirtveggju, en hvárigir skildu, hvat aðrir sögðu. En á meðan þeir herklæddust, skaut Sveinn máli sínu til guðs ok lét hluta, hvárt guðs vili sé, at þeir berist eða flýi við svá mikit ofrefli. En hlutrinn bauð þeim at berjast, ok hét Sveinn at leggja niðr hernað, ef guð gæfi honum þá sigr. Eptir þetta tóku þeir at berjast, ok drápu þeir Sveinn svá heiðingja sem þeir vildu, ok at lyktum flýðu heiðingjar undan á tutttugu skipum, en allt annat var drepit, ok fekk Sveinn lítit manntjón, en fé svá mikit sem mest vildu þeir hafa í gulli ok alls kyns gripum.
Síðan fóru þeir leiðar sinnar, þar til at þeir kómu við land, þar sem Ketill hafði nát höddunni. Þá bað Sveinn mestan hluta liðs síns herklæðast, ok svá gerðu þeir. Ok skamma stund fóru þeir, áðr þeir sáu bæ mikinn ok þar hjá mikinn mann, ok sá kallaði hræðiligri röddu. Síðan dreif at hvaðanæva lið. Þess kyns lýð kalla menn Cyclópes. Þeir höfðu lurka stóra í höndum, sem ásar væri. Þeir böllruðust saman ok höfðu hvárki hlífar né vápn.
Þá bað Sveinn, at bogmenn skyldu skjóta á þá sem hvatligast, ok kvað þeim eigi hæfa at bíða ór stað, — "því at þeir eru svá sterkir sem it óarga dýr ok hávir sem hús eða skógar."
Síðan skutu þeir á þá ok drápu marga, en særðu suma. Þá varð undarligr atburðr, því at þá flýðu þeir, sem meira máttu. Sveinn bannaði þeim eptir at hlaupa ok kvað eiga mundu hæli. Síðan runnu þeir í bæinn ok ræntu þar miklu fé í skinnum ok klæðum ok silfri ok öllum dýrum málmi ok fóru nú til skipa ok sneru áleiðis.
Þá er þeir höfðu lengi farit, þá sá Sveinn, at fjörðr skarst inn í landit. Hann bað þá þangat leggja skipunum. Þeir váru þess fúsir, því at þar váru margir ungir menn. Ok er þeir nálguðust landit, sáu þeir kastala ok marga bæi. Átta menn sáu þeir renna ok undruðust ferð þeira. Einn þeira landsmanna hafði fjöðr í hendi ok rétti fjaðrstafinn ok síðar sjálfa fjöðrina. Þetta sýndist þeim friðarmark. Þá gerði Sveinn ok friðarmark af sinni hendi. Síðan lögðu þeir at landi, en landsmenn flykktust saman undir einum hamri með ýmsum kaupskap. Sveinn bað sína menn á land ganga, ok keyptust þeir við ok landsmenn, ok skildu þó hvárigir, hvat aðrir mæltu.
Á öðrum degi gengu menn Sveins enn til kaupa við landsmenn, ok keyptust við um hríð. Þá vildi einn girskr maðr ripta skinnakaup þat, er þeir höfðu nýkeypt. Þá reiddist heiðinginn ok laust knefa sínum á nasir honum, svá at blóð stökk á jörð. Þá brá inn girski sverði ok hjó heiðingjann í tvá hluti. Þá hlupu landsmenn á burt með miklu ópi ok kalli, ok því næst kom saman herr óvígr. Þá bað Sveinn sína menn herklæðast ok ganga á mót þeim, ok tókst með þeim harðr bardagi ok ákafr, ok fell fjöldi heiðingja, því at þeir váru allir hlífarlausir. En er þeir sáu sik ofrliði borna, þá flýðu þeir undan, en þeir Sveinn tóku þar mikinn fjárhlut, er hinir höfðu frá hlaupit, ok báru til skipa.
En eptir þenna atburð halda þeir Sveinn í burt þaðan ok lofuðu guð fyrir sigr sinn. Þeir fara nú um hríð, þar til at þeir sáu svínaflokk mikinn á einu nesi undir gnípu einni við ána, ok hljupu nokkurir menn á land ok vildu drepa þau, ok svá gerðu þeir. Þá tóku þau at hrína hátt, sem undan kómust, ok hljupu á land upp. En því næst sáu þeir mikinn her fara af landi ofan til skipanna, ok fór einn maðr nokkut svá frá liðinu fram. Sá hafði þrjú epli ok varp einu í lopt upp, ok kom þat niðr fyrir fætr Sveini, ok þegar öðru eptir; þat kom ok í sama stað.
Þá kveðst Sveinn eigi mundu bíða ins þriðja eplisins: "Þessu fylgir nokkurr djöfulligr kraptr ok rammr átrúnaðr."
Sveinn lagði ör á streng ok skaut at honum. Örin kom á nef honum. Þá var því líkast at heyra, sem þá horn brestr í sundr, ok vatt hann upp við höfðinu, ok sáu þeir, at hann hafði fugls nef. Síðan æpir hann hátt ok hljóp í mót liði sínu ok svá hverr á land upp, sem fara mátti, þá er þeir sáu síðast til.
10. Bardagi við heiðingja
Eptir þetta snýr Sveinn til skipa sinna, ok fara nú leið sína. Ok er þeir höfðu skamma stund farit, þá er frá því sagt, at þeir sáu um daginn, at tíu menn leiða eptir sér kvikendi nokkut. Þat þótti þeim nokkut undarligt, því at mikinn turn af viðum gervan sáu þeir standa á baki dýrinu. Þá gengu á land fimm tigir manna, þeira er mest forvitni var á, hverja náttúru dýrit hafði. En er þeir sáu skipaliðit, er dýrit leiddu, fálust þeir ok fyrirlétu dýrit. En Sveins menn gengu til dýrsins ok vildu leiða eptir sér, en þat drap höfðinu niðr, svá at þat gekk eigi ór stað, þó at þeir tæki allir at toga þær taugir, er á váru höfðinu dýrsins. Þá hugðu þeir, at með nokkurum vélum mundi um búit, þeim er þeir skildu ekki, at þeir tíu gátu leitt dýrit. Þá leituðu þeir sér ráðs ok gengu frá dýrinu ok fálust í reyri, svá at þeir máttu sjá öll tíðendi til dýrsins. Ok nokkuru síðar risu landsmenn upp ok gengu til dýrsins. Þeir tóku togit ok lögðu tveggja vegna aptr með hálsinum ok svá í gegnum eitt þvertré, er stóð í turninum, ok heimta svá upp höfuð dýrsins, því at leikandi var í borunni. En er Sveins menn sáu dýrit rétt standa, hlaupa þeir þangat til sem hvatast. Þeir tóku þá ok leiddu dýrit þangat, sem þeir vildu. En með því at þeir vissu eigi náttúru dýrsins ok hvat því þurfti til matar at ætla, þá lögðu þeir dýrit spjótum, til þess at þat fell dautt. Síðan fóru þeir ofan til skipa ok tóku þá róðrarleiði.
En því næst sáu þeir fjölda heiðingja á landit upp, ok ganga fram á ströndina ok gera þeim Sveini friðarmark, en þeir leggja þegar at landi skipunum. Þar var höfn góð. Ok nú leggja þeir mót sín á millum, ok keypti Sveinn þar margar gersemar. Þá buðu heiðingjar sínum kaupunautum í eitt hús til veizlu, ok þat þágu þeir. En er þeir kómu í húsit, sáu þeir alls konar krásir fram settar ok nógt ins bezta drykkjar. En er Sveins menn settust undir borðit, signdu þeir sik; en er heiðingjarnir sáu þá gera krossmark, þá ærðust þeir ok hljupu at þeim. Sumir börðu þá með hnefunum, en sumir reittu þá, ok kölluðu þá hvárirtveggja sér til liðs.
Ok er Sveinn heyrði kall sinna manna ok sá viðskipti þeira, þá mælti hann: "Hverr veit, nema sjá samkunda snúist oss í mikla ógleði?"
Sídan gerðist hann eptir þeim ok biðr alla sína menn herklæðast. En er Sveinn hafði fylkt liði sínu, þá sáu þeir ok, hvar heiðingjar höfðu sínu liði fylkt ok at þeir báru mann blóðgan fyrir liðinu ok höfðu hann fyrir merki. Þá ráðgast Sveinn um við Róðgeir biskup, hvat til ráða skyldi taka.
Biskup mælti: "Ef heiðingjar vænta sér sigrs af líkneskju nokkurs vonds manns, hyggjum þá at, hvé skyldugt oss er at vænta fulltingis af himni, þar er sjálfr Kristr drottinn lifir ok líknar; sá er höfðingi allrar kristni ok geymandi allra lifendra ok dauðra. Fyrirberi þér sigrmark Krists várs ins krossfesta fyrir liðinu með ákalli hans nafns, ok væntum oss þaðan sigrs, en heiðingjum aldrtila."
Eptir þessa áeggjun biskups tóku þeir heilagan kross með líkneskju drottins ok höfðu þat fyrir merki ok báru fyrir liðinu. Þá gengu þeir óhræddir í mót heiðingjum, en lærðir menn til bænar. Ok er saman laust liðinu, urðu heiðingjar blindir ok margir felmsfullir ok flýðu brátt undan, ok hljóp sinn veg hverr, sumir í ána, en sumir í fen eða skóga. Þar fórust margar þúsundir heiðingja.
En er flóttinn var rekinn, þá lét Sveinn jarða lík þeira, er þar höfðu fallit; en þá er þetta var gert, bað Sveinn lið sitt þat varast at forvitnast heiðinna manna siðu, "því at meir hefir," sagði hann, "aflazt í þessari ferð manntjóns en ávaxtar."
11. Sveinn vann drekann
Síðan fór Sveinn á brott ok allt þar til þeim sýndist sem hálft tungl stæði á jörðu. Þar leggja þeir at landi ok ganga þar á land. Þá segir Ketill Sveini þau tíðendi, sem gerzt höfðu, þá er þeir Yngvarr váru þar. Síðan bað Sveinn lið sitt frá skipum drífa til fundar við drekann. Síðan fara þeir ok koma í skóg einn mikinn, er stóð við drekabælit, ok fálust þar. Síðan sendir Sveinn nokkura unga menn til drekans at forvitnast, hvat þar væri títt. Þeir sáu, at ormarnir sváfu ok váru harðla margir. Þó lá Jacúlus í hring um þá alla aðra. Þá tók einn þeira at rétta spjótskapt sitt til gullhrings nokkurs, ok kom skaptit við einn yrmling. En er sá vaknar, þá vakti sá aðra hjá sér, ok því næst vaknaði hverr at öðrum, unz Jacúlus reistist upp. Sveinn stóð við eik eina mikla ok lagði ör á streng, en tundr var sett á örvaroddinn svá mikit sem mannshöfuð með vígðum eldi. En er Sveinn sá, at Jacúlus færðist á lopt ok hann stefndi á skip þeira ok flaug með gapanda munni, skýtr Sveinn örinni með eldinum vígða í munn orminum, ok rann svá til hjartans, at á einni svipstundu fell hann dauðr niðr. En er þeir Sveinn sáu þat, þá lofuðu þeir guð með fagnaði.
12. Sveinn fekk Silkisifjar
Eptir þenna atburð bað Sveinn, at þeir hvötuðu í burt frá daun þeim ok fýlu, er af varð. Síðan snúa þeir til skipa hvatliga á braut, ok gerðu svá flestir allir fyrir utan sex menn, er til drekans gengu fyrir forvitnissakir, ok fellu þeir niðr dauðir. Þó angraði enn nú marga menn mjök sá daunn, þó at eigi fengi fleiri líflát þar af.
Þá bjóst Sveinn þaðan hvatliga ok ferr, unz hann kemr í ríki Silkisifjar drottningar. Hún gengr í móti þeim með mikilli sæmd. En þegar þeir Sveinn ganga af skipum, þá gengr Ketill þeira fyrstr í mót drottningu, en hún gaf ekki at honum gaum ok sneri at Sveini ok vildi kyssa hann, en hann hratt henni frá sér ok kvaðst eigi vilja kyssa hana, heiðna konu, — "eða fyrir hví viltu mik kyssa?"
Hún svarar: "Því, at þú einn hefir augu Yngvars, at því er mér sýnist."
Síðan var við þeim tekit með sæmd ok virðingu. En síðan er hún vissi, at biskup var þar kominn, þá varð hún fegin. Þá talaði biskup trú fyrir henni, ok höfðu þau túlk í milli sín, því at biskup kunni eigi þá tungu at mæla, er hún mælti, ok fekk hún brátt skilning andligrar speki ok lét skírast. En at þeim mánaði sama var skírðr allr borgarlýðrinn.
Eigi miklu síðar stefndi drottning þing fjölmennt með umráði landsmanna. Ok er þar var mikit fjölmenni saman komit, þá var Sveinn Yngvarsson skrýddr purpura ok síðan sett kóróna á höfuð honum, ok kölluðu allir hann konung sinn; ok þar með giptist drottning honum.
13. Sveinn lét kirkju gera
Eptir þessa veizlu fór Sveinn konungr fjölmennr um ríki sitt ok svá drottning. Þar er ok biskup í ferð ok lærðir menn, því at Sveinn konungr lætr kristna landit ok öll þau ríki, sem drottning hafði áðr stjórnat. En er sumra tók ok svá hafði megnazt kraptr guðligrar miskunnar í því landi, at þat var allt alkristit orðit, þá vildi Sveinn konungr ok hans föruneyti búa ferð sína heim til Svíþjóðar ok láta vita frændr sína sannendi um hans ferð. En er drottning varð vör þessarar ætlanar, þá bað hún, at hann sendi lið sitt heim, en hann sæti kyrr sjálfr.
Sveinn svarar: "Eigi vil ek senda lið mitt frá mér, því at þeim er þat mikill háski í mörgu lagi, er til þessarar ferðar skulu ráðast, svá sem fyrr reyndist, er engi var foringi ok fyrirfórst allt liðit ok villtist ýmsa vegu."
En er drottning heyrði þessi orð konungs ok sá þar vilja með, þá mælti hún: "Ekki skaltu svá fara skyndiliga, ef ek má ráða, því at svá má vera, at þú eigi viljir vitja þessa ríkis eða týnist þú í svá mikilli háskaferð sem þú segir sjálfr í frá. Ok sjá, hvat þér hlýðir at styrkja kristnina ok láta kirkjur reisa, því at fyrst skaltu kirkju láta gera innan borgar mikla ok virðuliga, ok ef sú verðr svá sem at ek vilda, þá skal at þeiri jarða líkama föður þíns. En er þrír vetr eru liðnir, þá skaltu fara í friði."
Nú er svá gert sem drottning beiðir, at Sveinn konungr dvaldist þar þrjá vetr at sinni. En at inum þriðja vetri var alger mikil kirkja í borginni. Þá bað drottning biskup til koma.
En er biskup var skrýddr, þá spurði hann: "Í hvers nafni viltu, drottning, láta vígja kirkjuna?"
Hún svarar: "Til dýrðar heilögum Yngvari konungi, þess er hér hvílir, skal þessa kirkju vígja."
Biskup svarar: "Hví viltu svá, drottning? Eða hefir Yngvarr jarteiknum skinit eptir dauða sinn? Því at þá eina köllum vér helga, er þá skína jarteiknum, er líkamir þeira eru í jörð grafnir."
Hún svarar: "Af yðrum munni heyrða ek, at meira væri verð fyrir guði staðfesti réttrar trúar ok vani heilagrar ástar en dýrð jarteikna; en ek dæmi, sem ek reyndi, at Yngvarr var staðfastr í heilagri ást við guð."
Þá er drottning kvað á, at svá skyldi vera, vígði biskup musterit guði til dýrðar ok öllum helgum með nafni Yngvars. Síðan var höggvin ný steinþró ok lagðr í líkami Yngvars ok settr yfir kross dýr með virðuligum búnaði. Þá lét biskup messu syngja optliga fyrir sál Yngvars ok leyfði þó fólkinu at kalla Yngvarskirkjuna.
14. Frá heimildarmönnum
At þessum hlutum af liðnum býst Sveinn til burtferðar ok ferr sunnan, unz hann kemr í Svíþjóð. Landsmenn tóku við honum með fagnaði ok mikilli sæmd. Var honum landit boðit. En er hann heyrði þat, þá neitaði hann því skjótt ok kvaðst aflat hafa sér betra lands ok ársælla ok lézt enn mundu þess vitja.
En er tveir vetr váru úti, siglir Sveinn ór Svíþjóðu, en Ketill dvaldist þar eptir, ok lézt hann svá heyra sagt, at Sveinn væri í Görðum um vetrinn ok bjóst um várit þaðan ok sigldi at sumarmagni ór Garðaríki, ok vissu menn þat síðast til hans, at hann sigldi í ána.
En Ketill fór til Íslands á fund frænda sinna ok staðfestist þar ok sagði fyrstr frá þessu, en þat vitum vér, at nokkurir sagnamenn segja, at Yngvarr hafi verit sonr Eymundar Óláfssonar, því at þeim þykkir honum þat meiri sæmd at segja hann konungsson. En gjarna vildi Önundr gefa til allt sitt ríki, ef hann mætti Yngvars líf aptr kaupa, því at allir höfðingjar í Svíþjóðu vildu hann gjarna konung hafa yfir sér. En þess verðr enn nú af sumum mönnum spurt, fyrir hví at Yngvarr væri eigi sonr Eymundar Óláfssonar, en því viljum vér þá leið svara: Eymundr, sonr Óláfs, átti son, er Önundr hét. Sá var inn líkasti Yngvari í margri náttúru ok allra helzt í víðförli sinni, svá sem til vísar í bók þeiri, er heitir Gesta Saxonum ok er svá ritat: "Fertur, quod Emundus, rex Sveonum, misit filium suum, Onundum, per Mare balzonum, qui, postremo ad amazones veniens, ab eis interfectus est."
Svá segja sumir menn, at þeir Yngvarr færi tvær vikur, at þeir sáu ekki, nema þeir tendruðu kerti, því at saman luktust björgin yfir ánni, ok var sem þeir reri í helli þann hálfan mánuð. En vitrum mönnum þykkir þat ekki sannligt vera mega, nema áin felli svá þröngt, at gnúpar tæki saman eða væri skógar svá þröngir, at saman tæki þess á meðal, er gnípur stæðist á. En þó at þetta megi vera, þá er þó eigi sannligt.
En þessa sögu höfum vér heyrt ok ritat eptir forsögn þeirar bækr, at Oddr munkr inn fróði hafði gera látit at forsögn fróðra manna, þeira er hann segir sjálfr í bréfi sínu, því er hann sendi Jóni Loptssyni ok Gizuri Hallssyni. En þeir, er vita þykkjast innvirðuligar, auki við, þar sem nú þykkir á skorta. Þessa sögu segist Oddr munkr heyrt hafa segja þann prest, er Ísleifr hét, ok annan Glúm Þorgeirsson, ok inn þriði hefir Þórir heitit. Af þeira frásögn hafði hann þat, er honum þótti merkiligast. En Ísleifr sagðist heyrt hafa Yngvars sögu af einum kaupmanni, en sá kveðst hafa numit hana í hirð Svíakonungs. Glúmr hafði numit at föður sínum, en Þórir hafði numit af Klökku Sámssyni, en Klakka hafði heyrt segja ina fyrri frændr sína.
Ok þar lyktum vér þessa sögu. |
|
